Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ
Akdeniz ve Karadeniz’deki denizyolu nakliyatını temsil eden koster piyasasında, resesyonun ayak sesleri duyulmaya başladı. Olağan koşullarda en yüksek dönemin yaşandığı bu piyasada yük hareketinde büyük sakinlik yaşanırken, navlundaki düşüşü ise Tahıl Koridoru’nda oluşan beklemelerin, gemi arzını kısıtlaması önledi. Başta Ortadoğu ve Afrika olmak üzere global bir besin krizi yaşanmaması için Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) ortasında tahıl ve yiyecek hususlarının Ukrayna limanlarından emniyetli bir formda sevk edilmesi için 27 Temmuz’da İstanbul’da Tahıl Koridoru Muahedesi imzalanmıştı. 22 Kasım’a kadar sürecek mutabakat kapsamında İstanbul merkezli Ortak Uyum Merkezi kuruldu. Muahede kapsamında, gelen ve giden boş gemilerde BM, Türk, Rus ve Ukraynalı yetkililer tarafından evrak denetimi yapılıyor. Ayrıyeten gemide silah, beyan edilen dışında farklı bir yük ya da işçi olup olmadığı inceleniyor. Bu da denetim mühletinin uzamasına ve trafik yoğunluğuna neden oluyor. Zira denetimi yapan tarafl arı tıpkı anda yakalamak her vakit mümkün olmuyor.
Sadece İstanbul’da 120’ye yakın gemi bekliyor
DÜNYA’nın Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği’nden (KOSDER) aldığı bilgiye nazaran; Tahıl Koridoru kapsamında Türkiye sularında, Marmara’da ve Çanakkale’de bekleyen gemi sayısı gemi sayısı 200’ü aştı. Yalnızca İstanbul’da Boğaz’dan geçmeyi bekleyen 120’ye yakın gemi var. KOSDER Lider Yardımcısı Hakan Çendik, beklemelerin bir yandan artan lojistik maliyetlerine bağlı olarak tahıl fiyatlarını yükselttiğini, öbür yandan bölgedeki gemi arzının azalmasına neden olduğunu söz etti. Bu durum Akdeniz ve Karadeniz çanağında faaliyet gösteren ticari gemileri temsil eden koster piyasası navlununa ise olumlu yansıdı. Hakan Çendik, “Piyasada sakinlik kelam konusu. Lakin, arzın azalması koster navlunundaki düşüşü engelledi” dedi. Bahisle ilgili görüşünü aldığımız Navis Danışmanlık Yöneticisi Engin Koçak da “Normal koşullarda aralık ayına başına kadar üst gitmesi gereken bir piyasa bekliyorduk. Lakin resesyonun ayak sesleri koster piyasasında da duyulmaya başladı. Tahıl Koridoru’ndaki yoğunluk ise navlunun düşüş yerine yatay bir seyir izlemesini sağlıyor” diye konuştu. Akdeniz ve Karedeniz koster piyasasının seyrine yönelik kıymetli göstergelerden biri olan İstanbul Navlun Endeksi (ISTFIX), birkaç haftadır yatay seyrediyor. Savaştan evvel 1.200 puanla tarihi rekor kıran endeks, eylül ayında 700 puanlara kadar gerilemişti. Tahıl Koridoru’nda yaşanan tıkanıklık nedeniyle arz-talep istikrarının bozulması, navlunda son haftalarda bir toparlanma yaşanmasını sağladı. Endek haftaya 848 puanla başladı. Resesyon beklentilerinin gölgesinde, piyasada yük hareketi yavaşlasa da gemi arzının azalması navlunda düşüşü engelledi.
BM: Mutabakat mühleti uzatılmalı
Tahıl Koridoru’nun nezaretinden sorumlu merkezin BM sözcüsü Ismini Palla, evvelki gün yaptığı açıklamada, kontrol bekleyen çok sayıdaki tahıl gemisinin sayısının azaltılması için kontrolü yapacak takım sayısının dörtten beşe çıkarıldığını açıkladı. Lakin Palla, gemilerin vaktinde, inançlı ve manilere takılmadan ilerleyebilmesi için çok daha fazlasının yapılması gerektiğini tabir etti. BM yetkilileri ayrıyeten, beklemelerden ötürü 22 Kasım’da müddeti dolan mutabakatın uzatılması gerektiğini savundu. Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelensky ise oluşan yoğunluğun nedenine yönelik olarak, “Bu yapay bir kuyruk, Rusya’nın gemilerin geçişini taammüden geciktiriyor” tezinde bulundu, fakat bunu nasıl yaptığını açıklamadı. Uzmanlara nazaran, Rusya’nın trafiği yavaşlatması lakin, İstanbul’a daha az kontrol çalışanı göndermesiyle mümkün olabilir.